Αναβολισμός και καταβολισμός, δύο παράμετροι του μεταβολισμού. Δύο απλές λέξεις – έννοιες της φυσιολογίας που συναντάμε συχνά σε άρθρα ή ακόμα και σε ετικέτες προϊόντων συμπληρωμάτων διατροφής, που όμως πολλοί δεν κατανοούν πλήρως, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συχνά λανθασμένες εντυπώσεις.
Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από κύτταρα τα οποία έχουν διάφορους σχηματισμούς (όργανα, οστά κλπ) και ουσίες που αποτελούν τα μεσοκυττάρια διαστήματα αυτών. Ο αριθμός των κυττάρων, που υπολογίζεται ότι αποτελείται το ανθρώπινο σώμα, φτάνει στον εκπληκτικό αριθμό των 100 τρισεκατομμυρίων περίπου. Τα κύτταρα αυτά αυτοκαταστρέφονται και παράγονται εκ νέου συνεχώς. Ένας άνθρωπος που θα ζήσει 70 χρόνια θα παράγει εκ περιτροπής τον εκπληκτικό αριθμό των 12 τετράκις εκατομμυρίων κυττάρων!
Τα κύτταρα, για να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους, παίρνουν από το
περιβάλλον ουσίες απαραίτητες για αυτά και αντίστοιχα αποβάλλουν άλλες μη απαραίτητες. Πιο συγκεκριμένα, τα κύτταρα προσλαμβάνουν από το εξωτερικό περιβάλλον οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες όπως σάκχαρα, λίπη, αμινοξέα, βιταμίνες, μέταλλα ιχνοστοιχεία και ορμόνες.
Το οξυγόνο χρησιμοποιείται για την οξείδωση ουσιών (την καύση) με
στόχο την απελευθέρωση ενέργειας σε διάφορες μορφές (χημική, μηχανική, θερμική, οσμωτική). Αυτή η ενέργεια είναι απαραίτητη για να μπορούμε να επιτελέσουμε οποιοδήποτε έργο. Κατά την παραγωγή λοιπόν της απαιτούμενης ενέργειας παράγονται και ουσίες, άχρηστες για τον οργανισμό (πχ διοξείδιο του άνθρακα), που αποβάλλονται στο περιβάλλον.
Το σύνολο της ανταλλαγής αυτής, των ουσιών (πρόσληψη) και της
παραγόμενης ενέργειας, καλείται μεταβολισμός. Η διαδικασία από τον οργανισμό της διάσπασης των διαφόρων ουσιών και η απελευθέρωση της ενέργειας που παράγεται αποτελεί τον καταβολισμό, ενώ η σύνθεση
διαφόρων ουσιών από τον οργανισμό (πχ αμινοξέα) και η αποθήκευση παραγόμενης ενέργειας (πχ ανάπτυξη) ονομάζεται αναβολισμός.
Όταν οι δύο διεργασίες είναι ίσες, τότε ο οργανισμός βρίσκεται σε
κατάσταση ισοζυγίου ύλης και ενέργειας. Όταν υπερισχύει ο
καταβολισμός, έχουμε αρνητικό ισολογισμό (πχ σε περιπτώσεις δίαιτας), ενώ όταν υπερισχύει ο αναβολισμός έχουμε θετικό ισολογισμό (πχ εφηβική ανάπτυξη, ή ανάπτυξη μυϊκού ιστού σε αθλούμενους).
Στην εποχή μας υπάρχει μια σύγχυση στον πληθυσμό σχετικά με τους όρους αναβολισμός, αναβολικά κλπ. Σε πολλά συμπληρώματα διατροφής
αναγράφεται στην ετικέτα ο όρος «αναβολική φόρμουλα’ ή κάτι παρεμφερές.
Είναι γεγονός ότι στην φαρμακολογία υπάρχουν σκευάσματα (πχ αναβολικά στεροειδή), τα οποία προάγουν τον αναβολισμό σε συγκεκριμένη μορφή (πχ. ανάπλαση κυττάρων) ή για λόγους ίασης από διάφορες παθήσεις (πχ εγκαύματα 3ου βαθμού, AIDS κλπ).
Το γεγονός ότι μια παράμετρος του αναβολισμού που συμβαίνει στο σώμα μας είναι και η μυϊκή ανάπτυξη και σε συνδυασμό ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί και με φαρμακευτικά σκευάσματα (αναβολικά στεροειδή), έχει προκαλέσει την λανθασμένη εντύπωση σε μερίδα του πληθυσμού, ότι κάθε συμπλήρωμα διατροφής που βοηθάει το σώμα στο να έχει θετικό ισολογισμό (πχ συμπληρώματα μετάλλων, πρωτεϊνών κλπ), πιθανόν να ανήκει στην κατηγορία των φαρμάκων αυτών.
Όπως προαναφέραμε, ουσίες από το εξωτερικό περιβάλλον είναι απαραίτητες για την καλή λειτουργία του μεταβολισμού, δηλαδή αποτελούν αναβολικές ουσίες με την απόλυτη έννοια του όρου. Τέτοιες ουσίες είναι οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες, οι βιταμίνες τα μέταλλα, τα αμινοξέα κλπ. Όταν κάποιος γυμνάζεται είτε με στόχο την καλή φυσική κατάσταση, είτε επειδή είναι αθλητής, η παραγωγή ενέργειας (άσκηση-γυμναστήριο κλπ) μεγαλώνει.
Μαζί της και η ανάγκη από τον οργανισμό για περισσότερες θρεπτικές ουσίες για αντιστάθμισμα στην παραγωγή αυτή. Αν δεν δώσουμε στον
οργανισμό μας τις ουσίες αυτές (είτε με την τροφή μας, είτε
χρησιμοποιώντας κάποιο συμπλήρωμα διατροφής) τότε θα προκαλέσουν αρνητικό ισοζύγιο, δηλαδή ο οργανισμός μας θα βρεθεί σε κατά βολική κατάσταση. Οι συνέπειες θα είναι να χάσουμε βάρος (μείωση μυϊκού ιστού κλπ), αλλά και να προκαλέσουμε ελλείμματα σε θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες και μέταλλα, με αποτέλεσμα την κακή λειτουργία του οργανισμού μας (υπερκόπωση-κίνδυνος για ασθένειες – τραυματισμοί σε αθλητές κλπ).
Θυμηθείτε λοιπόν, την επόμενη φορά που θα διαβάσετε την έκφραση »αναβολική φόρμουλα» σε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής (και βεβαιωθείτε διαβάζοντας την ετικέτα ότι δεν περιέχει προ-ορμόνες), ότι δεν πρόκειται για φάρμακο, αλλά ότι είναι ένα συμπλήρωμα διατροφής που θα σας βοηθήσει να αναπληρώσετε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την καλή λειτουργία του οργανισμού σας.